Anıtkabir

Anıtkabir, Ankara'nın Çankaya ilçesinde yer alan ve Mustafa Kemal Atatürk'ün anıt mezarını içeren komplekstir. Emin Onat ile Orhan Arda'nın tasarımı olan Anıtkabir'in 1944'te başlanan inşası 1953'te tamamlanmıştır. Anıt mezar binası başta olmak üzere çeşitli yapı ve anıtların yanı sıra Barış Parkı olarak adlandırılan ağaçlık alandan oluşur.

Kompleksin ana yapısı olan anıt mezar binasının Şeref Holü olarak adlandırılan kısmında Atatürk'ün sembolik bir lahdi yer alırken Atatürk'ün naaşı, bu yapının alt katındaki mezar odasında defnedilmiştir. Komplekse giriş, Aslanlı Yol adı verilen allenin başlangıcından yapılır ve bu yol, tören meydanına ulaşır.

Anıtkabir; Aslanlı Yol, tören alanı ve anıt mezar binasından oluşan Anıt Bloku ile çeşitli bitkilerden oluşan Barış Parkı olmak üzere iki ana kısma ayrılır. 750.000 m²lik toplam yüzölçümünün 120.000 m²sini Anıt Bloku, 630.000 m²sini Barış Parkı oluşturur.

Kare planlı tören meydanının dört köşesinde ve Aslanlı Yol'un başında yer alan iki kule ile birlikte toplam on kulenin yer aldığı komplekste ayrıca çeşitli heykel ve kabartmalar, mozaik ve freskler de bulunmaktadır. 1973'ten beri İsmet İnönü'nün kabrinin de yer aldığı Anıtkabir, yıl boyunca yerli ve yabancı ziyaretçilere açıktır.

Mustafa Kemal Atatürk'ün 10 Kasım 1938'de, İstanbul'daki Dolmabahçe Sarayı'nda ölümünün ardından, defin yeri konusunda basında çeşitli tartışmalar başladı. Hükûmetin 13 Kasım tarihli açıklamasında, Atatürk için bir anıt mezar yapılıncaya kadar kendisinin naaşının Ankara Etnografya Müzesi'nde kalacağının kararlaştırıldığı bildirildi.

Anıt mezarın yerinin belirlenmesi amacıyla kurulan komisyon, yabancı mimarlardan oluşan bir heyetin görüşlerini alarak bir rapor oluşturdu. 17 Ocak 1939'daki Cumhuriyet Halk Partisi meclis grubu toplantısında yapının Rasattepe'ye inşa edilmesine karar verildi.

Anıtkabir'in inşaatı dört kısım halinde gerçekleştirildi. İlk kısım toprak tesviye çalışmaları ile Aslanlı Yol'un istinat duvarlarının yapılmasını; ikinci kısım anıt mezar binası ile tören meydanını çevreleyen binaların yapılmasını; üçüncü kısım Anıtkabir'e çıkan yollar, Aslanlı Yol ve tören alanının taş kaplama işlerini; dördüncü kısım ise Şeref Holü'nün zemin döşemesi ve çeşitli sanatsal çalışmaları kapsıyordu.

İnşaat sürecinde birtakım sorunlar ve aksaklıklar nedeniyle planlanandan geç olarak Ekim 1953'te tamamlandı. 10 Kasım 1953'te gerçekleştirilen bir törenle, Atatürk'ün naaşı Etnografya Müzesi'nden Anıtkabir'e nakledildi.

Anıtkabir'in genel mimarisi, 1940-1950 yılları arasındaki İkinci Ulusal Mimarlık Akımı döneminin özelliklerini taşır. Kompleksin mimarisinde İslam ve Osmanlı mimarileri bilinçli olarak tercih edilmemiştir. Anadolu'nun antik köklerine atıfta bulunan projede mimarlar, Halikarnas Mozolesi'ni örnek almıştır.

Her iki yapının kompozisyonu da temelde, dikdörtgenler prizması şeklindeki ana kütlenin etrafını dıştan çevreleyen kolonlardan oluşur. Aslanlı Yol'da yer alan aslan heykelleri ise, Anadolu'da hüküm sürmüş Hititlerin kullandığı sembollerdendir.

Yapının iç mimarisindeki kolon ve kirişli döşeme sisteminin kemer, kubbe (daha sonra yapılan değişikliklerle kaldırıldı) ve tonozlu bir sistemle değiştirilmesiyle iç mimaride Osmanlı mimarisi kaynaklı öğeler kullanılmış oldu. Bunun yanı sıra revaklar, tören meydanı ve Şeref Holü'nün zemin döşemelerindeki ya da yapıların tavanlarındaki kilim motifli renkli taş süslemeleri de Selçuklu ve Osmanlı mimarilerindeki süslemelerin özelliklerini taşır.

Anıtkabir'deki ana yapı olan anıt mezar binasının zemin ölçüleri 72 × 52 m, yüksekliği 17 m'dir. Betonarme bir yapı olup simetrik ve düzenli bir temel üzerine inşa edilen yapının temelden itibaren yüksekliği 22,8 m'dir. Yapı, ön ve arka cephelerinde sekizer, yan cephelerinde ise on dörder olmak üzere 14,4 m yüksekliğindeki kolonlar ile çevrilmiştir.

Anıtkabir'deki tüm yapıların iç ve dış cephelerinde ülkenin çeşitli bölgelerinden getirilen taşlar kullanılmıştır:

• Sarı travertenler: Eskipazar'dan
• Bej travertenler: Kayseri'den
• Kırmızı mermerler: Hatay ve Adana'dan
• Siyah mermerler: Adana'dan
• Beyaz mermerler: Afyonkarahisar'dan
• Yeşil mermerler: Bilecik'ten

Yapıların tavanlarında, Türk halı ve kilim motiflerinden esinlenilen mozaik ve freskler yer alır. Şeref Holü'nün tavanındaki mozaikler, Türk ve İslam Eserleri Müzesi'ndeki 15. ve 16. yüzyıl Türk halı ve kilimlerinden alınmış motiflerden oluşturulmuştur.

Anıtkabir kompleksi, birbiriyle uyumlu birçok bölümden oluşur. Her bir bölüm, hem mimari açıdan hem de taşıdığı sembolik anlamlar açısından büyük önem taşır.

Ayrıca Anıtkabir'de on adet kule bulunur. Her bir kule, Türk bağımsızlık mücadelesi ve Atatürk'ün ilkeleriyle ilgili bir temayı sembolize eder:

• İstiklâl Kulesi: Türk bağımsızlığını simgeler.
• Hürriyet Kulesi: Türk milletinin hürriyete olan bağlılığını simgeler.
• Mehmetçik Kulesi: Türk askerinin kahramanlığını simgeler.
• Müdafaa-i Hukuk Kulesi: Millî hakların savunulmasını simgeler.
• Zafer Kulesi: Türk ordusunun zaferlerini simgeler.
• Barış Kulesi: Atatürk'ün "Yurtta barış, dünyada barış" ilkesini simgeler.
• 23 Nisan Kulesi: TBMM'nin açılışını simgeler.
• Misak-ı Millî Kulesi: Millî sınırların belirlenmesini simgeler.
• İnkılâp Kulesi: Atatürk devrimlerini simgeler.
• Cumhuriyet Kulesi: Cumhuriyet rejimini simgeler.

Aşağıdaki butona tıklayarak Anıtkabir'i 360° olarak keşfedebilirsiniz. Google Earth üzerinden açılacak sanal tur ile Anıtkabir'in çeşitli bölümlerini inceleyebilirsiniz.

Not: Tur yeni bir sekmede açılacaktır. Fare veya dokunmatik ekranla görüntüyü hareket ettirebilirsiniz.